Γ΄ Βουλευτικό

Επαρχία Φαναρίου

Ανάδειξη αντιπροσώπων

Με βάση τον εκλογικό νόμο, στην επαρχία Φαναρίου αναλογούσε ένας παραστάτης για το Γ΄ Βουλευτικό.

Η εκλογή του υπήρξε επεισοδιακή. Στη θέση, η οποία έμενε κενή μετά την αποχώρηση του προηγούμενου παραστάτη Νικολή Τζαννέτου λόγω ηλικίας, αρχικά εξελέγη από επαρχιακή συνέλευση, περί τις 20 Φεβρουαρίου 1824, ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. Από έγγραφο του επισκόπου Μεθώνης Γρηγορίου, παραστάτη της επαρχίας Νεοκάστρου και αντιπροέδρου του αντίθετου της επίσημης κυβέρνησης Βουλευτικού Σώματος της Τριπολιτσάς, γνωρίζουμε ότι ο Αναγνωστόπουλος είχε παρουσιάσει το έγγραφο της εκλογής του στο εν λόγω σώμα, το οποίο και τον έκανε δεκτό ως νόμιμο μέλος του.

Μετά την προκήρυξη εκλογών για το Γ΄ Βουλευτικό από την Προσωρινή Διοίκηση, εκδόθηκε και δεύτερο παραστατικό έγγραφο εκλογής στο όνομα του Π. Αναγνωστόπουλου, το οποίο θεωρήθηκε από μερίδα των κατοίκων της επαρχίας Φαναρίου παράτυπο, επειδή δεν είχε προηγηθεί επαρχιακή συνέλευση με βάση το τυπικό που προέβλεπε ο εκλογικός νόμος. Ως εκ τούτου, στις 28 Απριλίου 1824 διενεργήθηκε νέα εκλογική διαδικασία, από την οποία αναδείχθηκε ως παραστάτης ο Αναγνώστης Κανελλόπουλος. Το παραστατικό έγγραφο της εκλογής του είχε τη μορφή αναφοράς προς την κεντρική διοίκηση, με την οποία οι υπογράφοντες πρόκριτοι διαμαρτύρονταν εναντίον της εκλογής του Π. Αναγνωστόπουλου και εκδήλωναν την προτίμησή τους στο πρόσωπο του εκλεκτού τους. Ταυτόχρονα με το παραστατικό έγγραφο οι υποστηρικτές του Α. Κανελλόπουλου τον ενημέρωσαν με επιστολή τους για την εκλογή του (28 Απριλίου 1824).

Στο επίσημο Βουλευτικό φαίνεται πάντως ότι σε εκείνη τη χρονική συγκυρία παρουσιάστηκε μόνο το παραστατικό έγγραφο της εκλογής του Π. Αναγνωστόπουλου, το οποίο στις 20 Μαΐου 1824, ύστερα από σχετική εισήγηση της επιτροπής ελέγχου των παραστατικών εγγράφων προς την ολομέλεια, απορρίφθηκε από το σώμα ως παράνομο και διατάχθηκε η επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο. Η σχετική απόφαση του Βουλευτικού Σώματος με ημερομηνία 28 Μαΐου χαρακτήριζε τα έγγραφα στο όνομα του Αναγνωστόπουλου ως «παρά τάξιν και κανόνας». Σε εφαρμογή της διαταγής του Βουλευτικού, το Υπουργείο Εσωτερικών κάλεσε στις 29 Μαΐου 1824 τους κατοίκους της επαρχίας να προχωρήσουν σε εκλογή άλλου παραστάτη σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο και τους προειδοποίησε ότι κάθε εκλογή που θα ερχόταν σε αντίθεση με το νόμο θα ακυρωνόταν εκ νέου.

Στη διάρκεια του καλοκαιριού του 1824 διακινήθηκαν προς υπογραφή στην επαρχία αναφορές από εκπροσώπους των αντίπαλων φατριών, ενώ σε επιστολή τριών κατοίκων προς τον απερχόμενο παραστάτη Νικολή Τζαννέτου αναφέρεται ότι κάποιοι από τους κατοίκους υπέγραφαν αναφορές υπέρ περισσότερων του ενός υποψηφίων λόγω φόβου. Έχει επιπλέον σωθεί και ένα ακόμη παραστατικό έγγραφο εκλογής στο όνομα του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου, το οποίο εκδόθηκε στις 28 Μαΐου 1824 από επαρχιακή συνέλευση στην Ανδρίτσαινα, πρωτεύουσα της επαρχίας. Σχεδόν ταυτόχρονα, στις 26 Μαΐου, οπλαρχηγοί και κάτοικοι της επαρχίας ενημέρωσαν την κεντρική επαναστατική διοίκηση σχετικά με την εκλογή του Αναγνωστόπουλου και δήλωσαν ότι οποιοδήποτε παραστατικό έγγραφο στο όνομα άλλου υποψηφίου παρουσιαζόταν θα ήταν παράνομο, προϊόν δόλου και ραδιουργίας, και θα έπρεπε να απορριφθεί. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 12 Ιουνίου, τη γνησιότητα των υπογραφών που είχαν περιληφθεί στα δύο έγγραφα υπέρ του Π. Αναγνωστόπουλου βεβαίωσαν και οι δημογέροντες και επιστάτες της επαρχίας. Στις 29 Ιουλίου 1824 συζητήθηκε σε συνεδρίαση του Βουλευτικού Σώματος το ζήτημα της αντιπαράθεσης ανάμεσα στους δυο υποψηφίους παραστάτες της επαρχίας Φαναρίου, Π. Αναγνωστόπουλο και Α. Κανελλόπουλο, και λήφθηκε απόφαση να διενεργηθεί νέα εκλογή, τρίτου προσώπου, μετά την άφιξη του επάρχου στην περιοχή, με την παρουσία και απεσταλμένου του σώματος.

Η νέα προσπάθεια για την εκλογή παραστάτη έλαβε χώρα μόλις τον Σεπτέμβριο του 1824. Αυτή τη φορά, εκτός από τον Αναγνώστη Κανελλόπουλο, υποψήφιος ήταν και ο αδελφός του, Δήμος Κανελλόπουλος, ενώ προστέθηκε και τέταρτος υποψήφιος, ο Ανδρέας Ζαριφόπουλος. Γνωρίζουμε ότι διεξήχθησαν τουλάχιστον δύο διαφορετικές εκλογές παραστατών, από δύο διαφορετικές επαρχιακές συνελεύσεις, που έλαβαν χώρα με διαφορά λίγων ημερών στην Ανδρίτσαινα, πρωτεύουσα της επαρχίας. Η πρώτη χρονικά πραγματοποιήθηκε την 1η Σεπτεμβρίου 1824 και εξέλεξε παραστάτη τον Δήμο Κανελλόπουλο. Τη γνησιότητα της διαδικασίας επικύρωσε λίγες μέρες μετά και ο έπαρχος Φαναρίου Γεράσιμος Κομποθέκρας. Στο μεταξύ, όμως, διεξήχθη και νέα εκλογή στις 6 Σεπτεμβρίου 1824, που είχε ως αποτέλεσμα την ανάδειξη ως παραστάτη του Ανδρέα Ζαριφόπουλου. Μολονότι οι υπογράφοντες στο παραστατικό έγγραφο της εκλογής του Ζαριφόπουλου δημογέροντες και πρόκριτοι ισχυριζόταν ότι η προτίμησή τους στο πρόσωπό του ήταν συνέπεια της δυσαρέσκειάς τους για την αναρχία που επικρατούσε στην περιοχή και τις συγκρούσεις ανάμεσα στις αντίπαλες φατρίες, γνωρίζουμε ότι η ψήφισή του ήταν αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης με αντικείμενο τις εθνικές προσόδους της περιοχής. Η συμφωνία που συνάφθηκε ανάμεσα στον ίδιο και τους δημογέροντες της επαρχίας με ημερομηνία 7 Σεπτεμβρίου προέβλεπε ότι, σε αντάλλαγμα της εκλογής του, θα ενεργούσε ώστε να εκμισθωθούν από τη κεντρική διοίκηση οι εθνικές πρόσοδοι στους κατοίκους σε χαμηλή τιμή, αναλαμβάνοντας την υποχρέωση, σε περίπτωση αποτυχίας του, να καλύψει ο ίδιος τη διαφορά. Την ύπαρξη της συγκεκριμένης συμφωνίας και τη σχέση της με το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας επιβεβαίωσε επισήμως στις 8 Σεπτεμβρίου 1824 και ο έπαρχος σε αναφορά του προς το Υπουργείο Εσωτερικών.

Στο Βουλευτικό παρουσιάστηκαν τελικά πέντε διαφορετικά παραστατικά έγγραφα εκλογής, υπέρ της εκλογής τεσσάρων διαφορετικών υποψηφίων. Στη συνεδρίαση της 19ης Σεπτεμβρίου 1824 το σώμα απέρριψε διαδοχικά ως παράνομα τα έγγραφα της εκλογής των Π. Αναγνωστόπουλου, Α. Ζαριφόπουλου και Α. Κανελλόπουλου και επικύρωσε εκείνο που είχε καταθέσει ο Δ. Κανελλόπουλος, τον οποίο έκανε δεκτό ως νόμιμο παραστάτη της επαρχίας. Πέραν των προβλημάτων που εμφάνιζαν τα ίδια τα έγγραφα, για τη μη αποδοχή των δύο παραστατικών εγγράφων στο όνομα του Αναγνωστόπουλου είχε ληφθεί υπόψη η συμμετοχή του στις συνεδριάσεις του αντίπαλου Βουλευτικού Σώματος της Τριπολιτσάς, ενώ στην περίπτωση της μη επικύρωσης της εκλογής του Α. Ζαριφόπουλου είχε βαρύνει το γεγονός ότι η εκλογή του ήταν προϊόν συμφωνίας για τις προσόδους. Είναι εύλογο να υποτεθεί ότι στην τελική ετυμηγορία του σώματος είχε παίξει ρόλο και η επικύρωση του εγγράφου εκλογής του Δ. Κανελλόπουλου από τον τοπικό έπαρχο, αν και στο σκεπτικό της απόφασης στα πρακτικά δεν γίνεται ρητή μνεία του παράγοντα αυτού.

Ο Δήμος Κανελλόπουλος συμμετείχε στις εργασίες του Βουλευτικού από την πρώτη συνεδρίαση της Γ΄ Περιόδου (1 Οκτωβρίου 1824) ως παραστάτης Φαναρίου.

Πηγές

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών (περιόδου Αγώνος), φάκ. 32, αρ. 176-177.

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών (περιόδου Αγώνος), φάκ. 38, αρ. 36.

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εσωτερικών (περιόδου Αγώνος), φάκ. 41, αρ. 156.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 2, Αθήνα 1972, σ. 299, 305, 373, 411.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 6, Αθήνα 1972, σ. 134, 224.

Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τ. 7, Αθήνα 1973, σ. 4.

Μαρία Δημητριάδου (επιμέλεια), «Αρχείο Αγώνος» 1806-1832. Από τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη. Επιτομές εγγράφων, τ. Β΄, Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, 2013, σ. 85, 113-126.

Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου, «Ο βουλευτής και πληρεξούσιος Φαναρίου Δήμος Κανελλόπουλος εις την δίνην των πολιτικών παθών (1824-1832)», Επετηρίς της Εταιρείας Ηλειακών Μελετών, τ. Α΄ (1982), σ. 334-337, 356-362.

Παραστάτης

Παραπομπή

Σάκης Δημητριάδης, «Γ΄ Βουλευτικό – Φαναρίου», Α΄ Ελληνική Δημοκρατία. Άτλαντας δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων – Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/ΕΙΕ – Βιβλιοθήκη της Βουλής, Αθήνα 2022 (ημερομηνία πρόσβασης xx/x/xxxx)